Vitus System: Mô hình chiết khấu đa tầng - Dấu hiệu của đa cấp trá hình?

Theo đó, mặc dù chưa đủ điều kiện hoạt động, bất chấp quy định của pháp luật, Sàn TMĐT này vẫn tiếp tục bán hàng, thậm chí còn rầm rộ kêu gọi các đối tác mở điểm bán tại nhiều tỉnh thành trên cả nước. Việc này đặt ra câu hỏi lớn về tính tuân thủ pháp luật, bởi theo quy định, một doanh nghiệp muốn vận hành một sàn thương mại điện tử phải được cơ quan có thẩm quyền cấp phép. Nếu không có giấy phép, mọi hoạt động kinh doanh trên nền tảng đó đều được xem là vi phạm pháp luật hiện hành về thương mại và đầu tư.

Không chỉ vậy, công ty Vitus còn mở rộng mạng lưới kinh doanh bằng cách kêu gọi khách hàng tham gia thông qua những buổi zoom đào tạo, huấn luyện kinh doanh (xây dựng một cộng đồng Vitus). Khách hàng sẽ được hưởng tiền hoa hồng trực tiếp từ việc bán sản phẩm và tiền hoa hồng từ những hoạt động của các khách hàng được giới thiệu vào sau. Liệu đây có phải chỉ đơn thuần là việc bán sản phẩm, hay là một hình thức trá hình để xây dựng mạng lưới theo mô hình đa cấp, một mô hình kinh doanh nhạy cảm và thường xuyên bị giám sát chặt chẽ tại Việt Nam?

Cụ thể, các Quyết định ban hành bởi Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ số Vitus System cho thấy một cơ chế trả thưởng phức tạp, có nhiều tầng, nhiều cấp, đặt ra câu hỏi: Liệu Vitus System đang phát triển thương mại điện tử (TMĐT) hay đang vận hành một hệ thống đa cấp trá hình?

Cơ chế hoa hồng phức tạp: Vượt xa mô hình Affiliate thông thường

Phân tích các Quyết định về Ban hành cơ chế chiết khấu và hoa hồng của Vitus System cho thấy một mô hình trả thưởng không chỉ dựa trên doanh số bán hàng trực tiếp (Affiliate F1), mà còn mở rộng sâu xuống nhiều tầng bên dưới.

Theo các Quyết định này:

Hoa hồng đa tầng: Ngoài hoa hồng trực tiếp (F1), Vitus còn trả hoa hồng cho các cấp F2, F3... Đây là dấu hiệu cơ bản của mô hình đa tầng, nơi người tham gia không chỉ được trả thưởng từ công sức cá nhân mà còn từ doanh số của mạng lưới do họ xây dựng.

Chiết khấu theo cấp quản lý: Chính sách chiết khấu được áp dụng cho các vị trí như Phòng, Giám đốc kinh doanh, và Phó Tổng Giám đốc (từ 3% đến 5% tổng doanh thu phát sinh từ nhóm quản lý). Điều này thể hiện một cơ cấu tổ chức phân cấp rõ rệt, đặc trưng của các hệ thống đa cấp, nơi người vào trước hoặc ở cấp cao hơn được hưởng lợi ích từ toàn bộ doanh số của đội nhóm bên dưới.

Điều kiện cho Giám đốc Kinh doanh: Những cơ chế Giám đốc Kinh doanh thường đi kèm với các điều kiện khắt khe về doanh số cá nhân và doanh số đội nhóm. Theo đó, để duy trì, Giám đốc Kinh doanh phải đạt được 30 tài khoản mới (VIP Member) và doanh số bán lẻ toàn đội nhóm đạt 180.000.000 đ/tháng. Đây là cơ chế thúc đẩy việc tuyển dụng và ôm hàng để duy trì cấp bậc, một rủi ro thường thấy trong các mô hình đa cấp.

Mô hình trả thưởng này có sự khác biệt rất lớn so với TMĐT thông thường, nơi hoa hồng thường chỉ tập trung vào tỷ lệ bán hàng trực tiếp hoặc một tầng Affiliate đơn giản. Việc xây dựng một "hệ thống quản lý" với nhiều cấp bậc hưởng hoa hồng từ doanh số chung là dấu hiệu rõ ràng của việc lấy doanh số từ mạng lưới để trả thưởng cho tuyến trên.

Nguy cơ pháp lý dưới góc nhìn Luật sư

Hoạt động kinh doanh đa tầng, dù được ngụy trang dưới danh nghĩa "Affiliate" hay "chiết khấu đội nhóm" trên sàn TMĐT, có thể bị coi là kinh doanh theo phương thức đa cấp không có giấy phép.

Trao đổi với PV Sở hữu trí tuệ về nội dung này, LS Mai Thị Thảo - Phó Giám đốc Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm) cho biết: Nhiều doanh nghiệp hiện nay tưởng mình đang triển khai tiếp thị liên kết (affiliate), nhưng thực chất lại đang vận hành mô hình đa cấp không phép.

Affiliate hợp pháp khi: Người tham gia chỉ được nhận hoa hồng từ doanh số bán hàng trực tiếp; Có hợp đồng rõ ràng, minh bạch; Không xây dựng hệ thống nhiều tầng.

Ngược lại, nếu người tham gia: Hưởng hoa hồng từ người được mình giới thiệu; Được thưởng vì xây “đội nhóm, tuyến dưới”; Và hệ thống hoạt động theo cấp bậc – nhánh – mạng lưới… thì đó là bán hàng đa cấp trá hình.

Theo Điều 217a Bộ luật Hình sự, tổ chức mô hình đa cấp không phép có thể bị phạt tiền đến 5 tỷ đồng hoặc phạt tù đến 5 năm tùy mức độ vi phạm.

Đồng quan điểm về vấn đề nêu trên, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (thuộc Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) chia sẻ:

Việc sàn TMĐT đẩy mạnh hình thức “affiliate” nhưng hoa hồng không chỉ đến từ việc bán sản phẩm mà còn từ doanh số, số lượng người được giới thiệu, kèm theo các buổi đào tạo xây dựng “đội nhóm” là dấu hiệu rõ rệt của mô hình kinh doanh đa cấp. Theo Điều 3 Nghị định 40/2018/NĐ-CP, kinh doanh đa cấp là việc tiếp thị sản phẩm thông qua mạng lưới nhiều cấp, trong đó người tham gia được hưởng hoa hồng không chỉ từ việc bán hàng của mình mà còn từ doanh số của người khác trong mạng lưới. Mọi doanh nghiệp kinh doanh đa cấp phải được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp.

Theo Luật sư Tuấn, mô hình mà sàn TMĐT này đang triển khai có dấu hiệu vừa vi phạm quy định về điều kiện hoạt động TMĐT, vừa có dấu hiệu của hoạt động bán hàng đa cấp trái phép, tiềm ẩn rủi ro “lấy tiền người vào sau trả cho người vào trước”, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Việc Vitus sử dụng các Quyết định nội bộ để hợp thức hóa chính sách hoa hồng đa tầng không hề làm giảm nhẹ rủi ro pháp lý. Trên thực tế, các tài liệu này lại chính là bằng chứng xác thực nhất về sự tồn tại của cơ chế trả thưởng theo mạng lưới, vốn là đặc trưng cốt lõi của hoạt động đa cấp.

Lời cảnh báo: Đừng đánh cược rủi ro pháp lý vì "thu nhập thụ động"

Sự hấp dẫn của Vitus System nằm ở lời hứa về "cơ hội kinh doanh và thu nhập thụ động" thông qua chính sách liên kết. Tuy nhiên, khi nền tảng này hoạt động không phép, bị cơ quan chức năng từ chối 5 lần, và triển khai mô hình hoa hồng đa tầng phức tạp, rủi ro pháp lý là cực kỳ lớn.

Những người đang tham gia bán hàng và xây dựng mạng lưới trên Vitus cần nhận thức rõ: Họ không chỉ đang bán hàng trên một sàn TMĐT không được pháp luật bảo vệ mà còn đang vô tình tham gia vào một hoạt động kinh doanh có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng quy định về kinh doanh đa cấp.

Đã đến lúc các cơ quan chức năng cần làm rõ và xử lý dứt điểm mô hình kinh doanh của Vitus System, để ngăn chặn những hệ lụy pháp lý và tài chính cho hàng trăm nghìn người đang bị cuốn vào mạng lưới này.

Sự bất minh trong mô hình kinh doanh của Vitus System còn mở rộng sang nghĩa vụ tài chính. Theo ghi nhận, các giao dịch mua bán trên sàn TMĐT Vitus thường được chuyển vào tài khoản cá nhân, chứ không phải tài khoản doanh nghiệp được công khai.

Việc này đặt ra câu hỏi lớn cho cơ quan thuế. Khi dòng tiền giao dịch khổng lồ của một sàn TMĐT với hàng chục nghìn sản phẩm được chuyển vào tài khoản cá nhân, thì doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ tài chính thế nào?

Điều này cũng tạo ra lỗ hổng lớn trong việc quản lý doanh thu, gây khó khăn cho việc kiểm soát thu nhập của cả người bán và của chính công ty Vitus System.

Tạp chí Sở hữu trí tuệ sẽ tiếp tục thông tin đến bạn đọc ở bài viết tiếp theo:

‘Vitus System: Mô hình hoạt động doanh nghiệp, tiền chuyển về tài khoản cá nhân’