Dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia: Hướng tới phương án làm giảm tăng trưởng GDP ở mức thấp nhất

Ngày 25/11, Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) phối hợp với Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công thương tổ chức Hội thảo Công bố “Báo cáo đánh giá tác động của dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia”.

Tham dự Hội thảo có đông đảo các đại diện đến từ Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính, các Bộ liên quan, các chuyên gia kinh tế, tài chính, pháp chế, thuế, thương mại, chuỗi giá trị ngành hàng và các doanh nghiệp trong ngành đồ uống.

 

Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch Hiệp hội Bia, Rượu, Nước Giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, ngành bia và đồ uống nói chung có vai trò quan trọng khi đóng góp lớn vào thu NSNN, với trung bình khoảng gần 60 nghìn tỷ đồng mỗi năm, sản lượng đủ cho xuất khẩu, tạo việc làm cho nhiều lao động, góp phần vào tăng trưởng kinh tế - xã hội nói chung.

Theo ông Việt, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia sẽ góp phần giúp thay đổi nhận thức người dân, cũng như đóng góp cho ngân sách. Vì vậy, công tác đánh giá tác động của việc tăng thuế có vai trò rất quan trọng để từ đó đi đến một phương án phù hợp, bảo đảm các mục tiêu nuôi dưỡng nguồn thu, tránh gây sốc thị trường, hài hòa lợi ích giữa nhà nước, người tiêu dùng và doanh nghiệp.

PGS.TS Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch Hiệp hội Bia, Rượu, Nước Giải khát Việt Nam (VBA). 

Thông tin tại Hội thảo cho biết, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) số 27/2008/QH12 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/4/2009, nhưng sau đó đã qua 4 lần sửa đổi, bổ sung, đến nay đã đạt được nhiều kết quả, góp phần điều tiết vĩ mô nền kinh tế và tăng thu Ngân sách Nhà nước ("NSNN"). Tuy nhiên, mỗi lần sửa đổi các đối tượng chịu tác động trong đó có ngành bia chịu nhiều tác động nhất từ những lần điều chỉnh đó. Mức thuế suất hiện nay đối với mặt hàng bia là 65%.

Ngày 8/6/2024, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 129/2024/QH15 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024. Theo đó, Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) đã được đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) và thông qua tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025).

Các phương án tăng thuế mà Bộ Tài chính (BTC) đề xuất sẽ có tác động vô cùng lớn tới doanh nghiệp ngành bia, vì vậy, ngành cũng tính toán các tác động và đề xuất một phương án phù hợp hơn, trong đó vị trí, vai trò của ngành bia được quan tâm hơn và đồng thời đảm bảo các mục tiêu của Việt Nam, nuôi dưỡng nguồn thu, tránh gây sốc thị trường, hài hòa giữa các lợi ích Nhà nước, người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Tại nhiều Hội thảo, cuộc họp về thuế TTĐB, nhiều cơ quan nhà nước, các hiệp hội, chuyên gia, doanh nghiệp cũng đã đề cập đến việc thiếu đánh giá mang tính định lượng toàn diện của ngành bia đối với đề xuất tăng thuế TTĐB trong thời gian tới, bao gồm các tác động tới đối tượng trực tiếp, gián tiếp, các ngành liên quan, phụ trợ, tác động người tiêu dùng, kinh tế, xã hội, ngân sách, lao động, môi trường đầu tư, kinh doanh, du lịch dịch vụ, sức khỏe v.v .

Trong bối cảnh đó, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương – Bộ Công Thương, Viện Nghiên cứu Đồ uống Việt Nam phối hợp với nhóm chuyên gia của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) và Tổng cục Thống kê (TCTK) thực hiện nghiên cứu đánh giá tác động của việc điều chỉnh tăng thuế TTĐB đối với ngành bia Việt Nam.

Trình bày kết quả “Báo cáo đánh giá tác động của dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia”, bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Trưởng nhóm nghiên cứu Viện Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) và Tổng cục Thống kê cho biết, nhóm nghiên cứu đã sử dụng số liệu chính thống, đáng tin cậy, trên cơ sở kết hợp các phương pháp nghiên cứu khác nhau. Về đo lường định lượng tác động kinh tế của các phương án tăng thuế TTĐB đối với mặt hàng bia, báo cáo thực hiện với ngành sản xuất bia. 

Bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Trưởng nhóm nghiên cứu Viện Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) và Tổng cục Thống kê. 

Theo đó, nhóm nghiên cứu phân nhóm bảng I-O gồm 22 ngành, trong đó có ngành bia. Các tác động được đo lường bao gồm: Tác động tới giá trị sản xuất, giá trị tăng thêm (VA) của  ngành Bia và tác động tới toàn bộ nền kinh tế trên các khía cạnh: (i) Tổng giá trị tăng thêm  (GVA); (ii) GDP; (iii) Nguồn thu NSNN từ thuế gián thu và thuế trực thu; và (iv) Thu nhập của người lao động.  

Đánh giá về các tác động tăng thuế, nhóm nghiên cứu đã thực hiện với 03 phương án gồm:  Phương án 1 và Phương án 2 của Bộ Tài Chính (PA1, PA2), và Phương án 3 - VBA (PA3).

 

Theo đó, xét chung về tác động kinh tế, với cả ba phương án tăng thuế đều ảnh hưởng tới sản xuất của ngành bia, từ đó làm giảm sản xuất của 21 ngành trong nền kinh tế. Khi tăng thuế TTĐB đối với bia thì nguồn thu NSNN từ thuế sản phẩm (thuế gián thu) trong cả ba phương án đều tăng. Nhưng nguồn thu NSNN từ thuế gián thu chỉ tăng trong ngắn hạn, và sẽ sụt giảm trong trung và dài hạn. Trong khi đó, sản xuất thu hẹp khiến lợi nhuận của doanh nghiệp sụt giảm, kéo theo giảm nguồn thu từ thuế TNDN. Mặt khác, việc tăng thuế ảnh hưởng tiếp đến cơ hội việc làm và thu nhập của người lao động. Hệ quả là làm suy giảm GDP của nền kinh tế.

Với các dữ liệu, kết quả và phân tích nêu trên, Phương án 3 được nhóm nghiên cứu đề xuất cân nhắc lựa chọn do đây là lựa chọn phù hợp hơn bởi vẫn đảm bảo được tăng thu NSNN, nhưng gây tác động ít tiêu cực hơn tới ngành bia và 21 ngành trong nền kinh tế; do đó mức độ ảnh hưởng tới GDP và tăng trưởng GDP cũng thấp hơn.

Đặc biệt, Phương án 3 cũng đảm bảo tính cân bằng với các mục tiêu xã hội, duy trì mức độ bền vững về thu nhập của người lao động. Người dân và doanh nghiệp trông chờ một chính sách thuế phù hợp hướng tới tạo động lực và tinh thần kinh doanh, đồng thời đảm bảo mục tiêu quản lý nhà nước và điều tiết tiêu dùng hướng tới mục tiêu hài hòa các lợi ích: sức khỏe cộng đồng, an sinh xã hội, ổn định phát triển sản xuất kinh doanh và tăng thu cho NSNN

PV