Tăng cường quản lý chặt chẽ thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng

  Lực lượng quản lý thị trường kiểm tra, xử lý nhiều vi phạm liên quan tới thuốc lá thế hệ mới

Năm 2023, Việt Nam ghi nhận hơn 1.200 người nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, trong đó có nhiều trẻ vị thành niên. So với cùng kỳ 2022, số ca nhập viện tăng đáng kể. Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá tại 11 tỉnh thành cũng cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 13-17 tuổi tăng từ 2,6% (năm 2019) lên 8,1% (năm 2023). Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% (năm 2022) lên 8% năm 2023. Đặc biệt, ở nữ giới tuổi 11-18, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 4,3%.

Từ năm 2020 đến quý I/2024, Tổng cục Quản lý thị trường đã triển khai hơn 9.000 vụ thanh tra và kiểm tra thuốc lá điếu nhập lậu và 707 vụ thuốc lá thế hệ mới. Qua công tác thanh tra, kiểm tra lực lượng quản lý thị trường cả nước đã xử phạt hơn 33 tỷ đồng từ thuốc lá nhập lậu và gần 9 tỷ đồng từ thuốc lá thế hệ mới; số lượng hàng hóa, phương tiện bị tịch thu từ số vụ thuốc lá điếu nhập lậu gần 550 triệu đồng. Số vụ phát hiện vi phạm này theo các chuyên gia là rất nhỏ so với thực tế.

 

Có thể thấy, thuốc lá điện tử hiện nay được sản xuất đa dạng với hình dáng bắt mắt, thoạt nhìn có thể giống điếu thuốc lá truyền thống hoặc giống như bút, ổ đĩa, hình thỏi son... Điều làm cho thuốc lá điện tử nguy hiểm hơn thuốc lá thông thường là có thể sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất. Thông qua việc phối trộn, người sử dụng có thể thêm ma túy và các chất gây nghiện khác vào để tăng cảm giác của người dùng, gây ra những hệ lụy khôn lường cho sức khỏe người sử dụng.

 

Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Tuấn Lâm - đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết: Các sản phẩm thuốc lá mới rất độc hại, cả tác hại lâu dài và ngay trước mắt. Nếu không được ngăn chặn hiệu quả sẽ có nguy cơ tạo ra thế hệ trẻ nghiện nicotine và “nhấn chìm” những kết quả của phòng, chống tác hại thuốc lá trong những năm gần đây.

Các chuyên gia cũng đã nhiều lần cảnh báo, thuốc lá thế hệ mới là sản phẩm chứa nicotine chất gây nghiện, người sử dụng có cảm giác cơ  thể vật vã, khó chịu khi sử dụng. Nicotine còn gây hại cho sự phát triển não bộ, gây suy giảm trí nhớ, ảnh hưởng đến trí tuệ. Thậm chí, nicotine có thể gây ra nguy cơ đau thắt ngực, suy tim, đột quỵ, suy giảm miễn dịch, giảm sức đề kháng. Mặt khác, thuốc lá điện tử với các ống dung dịch đốt không có định lượng về nồng độ nicotine và tạp chất, dẫn đến nguy cơ người sử dụng tăng liều lượng nicotine và gây ra ngộ độc cấp tính.

Về vấn đề quản lý, ông Lâm cũng khẳng định: “Quản lý thuốc lá điện tử gặp rất nhiều thách thức bởi chưa có các quy định rõ ràng, cụ thể. Do đó, các nhà sản xuất lách luật bằng cách chỉ quảng cáo thiết bị hút thuốc lá nung nóng; có hình thức khuyến mại khi mua thiết bị hoặc tặng tiền cho người giới thiệu người khác mua thiết bị. Thậm chí, công nghiệp thuốc lá sử dụng “chiêu bài” thuốc lá điện tử không có nicotine để “che mắt” người dùng và cơ quan quản lý”.

Hiện tại, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán ở Việt Nam. Tuy nhiên, các sản phẩm lậu được bán khá tràn lan và việc thực thi rất yếu. Việc duy trì tình trạng như hiện nay sẽ dẫn tới tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử tiếp tục tăng nhanh trong giới trẻ.

Trong quá trình triển khai các quy định liên quan đến thuốc lá điện tử, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ quản lý thị trường (Tổng cục Quản lý thị trường) Nguyễn Đức Lê cho biết pháp luật đã có quy định cụ thể xác định thuốc lá điếu nhập lậu là hàng cấm, nghiêm cấm tiêu thụ và mua bán trên tất cả các nền tảng mạng xã hội. Tuy nhiên, việc xác định giá trị hàng cấm để xác định khung tiền phạt, thẩm quyền xử phạt theo quy định tại Điều 60 Luật Xử lý vi phạm hành chính vẫn là một vấn đề nan giải.

Ông Lê cho biết thêm: “Đối với thuốc lá thế hệ mới, hiện nay chưa có cơ chế chính sách quản lý rõ ràng và quy định pháp luật cụ thể điều chỉnh các quan hệ xã hội có liên quan đến các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Bởi kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không thuộc ngành nghề bị cấm đầu tư, kinh doanh theo quy định tại Điều 6 Luật Đầu tư năm 2020. Đồng thời, cũng chưa có quy định pháp luật cấm sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới”.

 

Trước thực tế này, UBND Thành Phố Hà Nội đã ban hành công văn số Công văn số 3217/UBND-KTN về đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển, kinh doanh trái phép mặt hàng thuốc lá nói chung và thuốc lá thế hệ mới nói riêng, nhất là trên môi trường thương mại điện tử.

Theo đó, để tăng cường công tác phối hợp trong quản lý nhà nước đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng (Thuốc lá thế hệ mới - TLTHM), UBND TP yêu cầu các sở, ban, ngành thành phố căn cứ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao tích cực, chủ động phối hợp với Tổng cục Quản lý thị trường, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số và các đơn vị có liên quan của Bộ Công Thương tăng cường công tác tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về phòng, chống tác hại thuốc lá; không quảng cáo nhằm kinh doanh, tàng trữ thuốc lá điếu, xì gà, TLTHM, đặc biệt là trong môi trường giáo dục.

Sở Y tế có nhiệm vụ tham mưu các cấp có thẩm quyền thường xuyên kiện toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động Ban Chỉ đạo Phòng, chống tác hại thuốc lá các cấp; lồng ghép hoạt động cai nghiện thuốc lá vào các chương trình, hoạt động phòng, chống bệnh không lây nhiễm; tăng cường công tác kiểm tra, xử lý vi phạm, xử phạt đặc biệt đối với các hành vi hút thuốc tại các địa điểm cấm theo thẩm quyền quy định.

Công an thành phố tăng cường triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để nắm chắc tình hình, nhận diện đúng, trúng, kịp thời phát hiện, đấu tranh, xử lý các đối tượng, tổ chức, đường dây buôn lậu, vận chuyển, nhập lậu, sản xuất buôn bán thuốc lá truyền thống và thuốc lá thế hệ mới, pha trộn các chất cấm vào dung dịch dùng cho thuốc lá thế hệ mới; kịp thời đề xuất cơ quan nhà nước có thẩm quyền biện pháp chấn chỉnh, khắc phục, phòng ngừa và xử lý có hiệu quả; phát động phong trào toàn dân phát hiện, tố giác tội phạm sản xuất, buôn bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá truyền thống và thuốc lá thế hệ mới trên địa bàn thành phố.

Cục Quản lý thị trường Hà Nội tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu, kiểm tra, kiểm soát thị trường; kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm theo quy định pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu, vận chuyển, kinh doanh trái phép sản phẩm thuốc lá nói chung và sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nói riêng, nhất là trên môi trường thương mại điện tử; tăng cường áp dụng công nghệ số trong công tác quản lý thị trường, kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá và thuốc lá thế hệ mới nhập lậu, giả mạo, không rõ nguồn gốc, xuất xứ, theo chức năng, thẩm quyền quy định pháp luật. Cục Hải quan thành phố triển khai thực hiện kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nhập lậu qua cửa khẩu, khu vực địa bàn kiểm soát của Hải quan; xác lập chuyên án đấu tranh, phối hợp lực lượng chức năng triệt phá các đường dây, ổ nhóm buôn lậu, vận chuyển trái phép mặt hàng thuốc lá nói chung và thuốc lá thế hệ mới nói riêng, nhất là trên môi trường thương mại điện tử. 

PV